مدلسازی بومگردی در تفرج متمرکز با استفاده از آنالیز تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منطقه ونایی بروجرد از استان لرستان

یکی از مهم­ترین مراحل در برنامه­ریزی تفرجی در صنعت اکوتوریسم ارزیابی و تعیین مناطق مناسب برای تفرج با توجه به توان اکولوژیکی سرزمین است. زیرا برنامه­ریزی زیست محیطی بدون تعیین و ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین امکان پذیر نمی­باشد. هدف از مطالعه حاضر مدلسازی شایستگی گردشگری متمرکز حوزه آبخیز ونایی شهرستان بروجرد در استان لرستان می باشد. این تحقیق در سال 1394 بصورت کتابخانه ای، پرسشنامه ای و میدانی صورت گرفت. با استفاده از سوابق کتابخانه ای، نظرات متخصصین و استخراج نظرات گردشگران از پرسشنامه استاندارد و نیز از طریق آنالیز تحلیل سلسله مراتبی (ahp) با نرم افزار expert choice، ابتدا عوامل موثر بر گردشگری رتبه بندی شدند. سپس لایه های اطلاعاتی و مکانی متناظر هر عامل از طریق منابع موجود مانند نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، نقشه ها، استفاده از اطلاعات ادارات منطقه و نقشه های پایه مانند مدل رقومی ارتفاعی، شیب، جهت و ... در محیط نرم افزار arcgis تلفیق شدند. معیارهای مورد بررسی به دو دسته کلی فیزیکی و غیرفیزیکی تقسیم شدند. در مجموع با توجه به نوع گردشگری متمرکز 22 معیار مورد ارزیابی قرار گرفته و نقشه های هر کدام جداگانه در محیط نرم افزار تولید و بر اساس رتبه بندی با هم تلفیق شدند. نتایج آنالیز تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که مهم ترین زیر معیار در معیار فیزیکی، حساسیت خاک به فرسایش است که ضریب 431/0 را به خود اختصاص داد و زیر معیارهای فاصله و اسکان هر کدام با ضریب 028/0 کم اهمیت ترین معیار بودند. همچنین نتایج نشان داد که کم اهمیت ترین و مهمترین زیر معیار در معیار زیستی به ترتیب خصوصیات جوامع و امنیت با ضرایب 033/0 و 56/0 بود. نتایج مدل نهایی نشان داد که وسعت مناطق با شایستگی بالا و نامناسب تقریبا با هم برابر هستند به نحوی که 1457 هکتار از سطح منطقه معادل 85/24 درصد در طبقه s1 یا شایسته، 1751 هکتار برابر با 86/29 درصد در طبقه s2، 1200 هکتار معادل 46/20 درصد در طبقه s3 و 1456 هکتار برابر با 83/24 درصد در کلاس غیرشایسته یا n قرار گرفتند. در مجموع باید گفت که شیب و کوهستانی بودن منطقه مهم ترین عامل محدودیت در تفرج متمرکز است و چشم انداز، قله های زیاد، تنوع گیاهی و باغات و مزارع عوامل افزایش گردشگری متمرکز می­باشد. با آموزش راهنمایان محلی در مسیرهای مناسب می توان عامل محدودیت شیب را کم کرد.